W wydanym w dniu 30 stycznia 2025 roku stanowisku (znak GIP-GBI.0701.4.2025.3) Główny Inspektorat Pracy odpowiedział na pytanie, jak postąpić w sytuacji, gdy pracownik złożył wniosek o udzielenie mu 1 dnia zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w dniu, w którym zgodnie z harmonogramem powinien rozpocząć pracę na zmianie nocnej. Czy skoro zmiana ta przypada w ramach dwóch dni kalendarzowych, należy udzielić mu 1, czy 2 dni zwolnienia z powodu siły wyższej?
Zgodnie z art 148[1] Kodeksu pracy zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych choroba lub wypadkiem przysługuje w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego. O tym, czy zwolnienie będzie udzielone na dni czy godziny decyduje pracownik, składając pierwszy wniosek w danym roku kalendarzowym.
W sytuacji opisanej w powyższym pytaniu GIP przychylił się do zdania Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z grudnia 2024 roku. W swoim stanowisku Resort Pracy potwierdził, że zwolnienia z powodu siły wyższej należy udzielić w wymiarze godzinowym, w jakim pracownik miałby pracować zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy w danym dniu (dobie pracowniczej) liczonym od momentu rozpoczęcia pracy. Wyjątkiem są przypadki w których na wniosek pracownika zwolnienia są udzielane na godziny.
GIP udzielając odpowiedzi podparł się wyrokiem Sądu Najwyższego z 4 listopada 2010 roku (II PK 116/10) dotyczącym urlopu wypoczynkowego, w którym Sąd orzekł, że “o początku urlopu decyduje rozkład czasu pracy pracownika. W konsekwencji znaczenie ma początek kolejnej doby pracowniczej, a nie ta sama doba kalendarzowa.” Analogicznie zdaniem Inspektoratu przy udzielaniu pracownikowi zwolnienia z powodu siły wyższej pojęcie »dnia« należałoby utożsamiać z pojęciem doby pracowniczej, zdefiniowanym w art. 128 § 3 pkt 1 Kodeksu pracy, a nie z dniem kalendarzowym.
Tak więc w sytuacji, gdy pracownik wnioskuje o udzielenie zwolnienia w dniu 5 maja, w którym przypada mu praca na II zmianie od godziny 19:00 do 7:00, to pracodawca powinien udzielić mu zwolnienia za czas pracy zaplanowany w dobie pracowniczej, zaczynającej się 5 maja o godzinie 19:00.
