Autor: Łukasz Prasołek

Wyłączenie ochrony działacza związkowego: Zgodnie z art. 32 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych członek zarządu zakładowej organizacji związkowej podlega ochronie pracowniczej. I tak pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku prawnego ze wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z inną osobą wykonującą pracę zarobkową będącą członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnioną do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy. Pracodawca nie może również zmienić jednostronnie warunków pracy lub wynagrodzenia na niekorzyść członka zakładowej organizacji związkowej.

Opisana powyżej ochrona przysługuje przez okres określony uchwałą zarządu, a po jego upływie dodatkowo przez czas odpowiadający połowie okresu określonego uchwałą, nie dłużej jednak niż rok po jego upływie.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2024 r. (I PSKP 45/23) nie ma uzasadnionych powodów dla pozbawienia byłego członka zarządu organizacji związkowej ochrony rocznej po ustaniu funkcji. Sprawa, w której orzekał Sąd Najwyższy dotyczyła byłego działacza związkowego, który zrezygnował z funkcji związkowej z powodu kandydowania w wyborach na członka zarządu. Jak wskazał Sąd “Ratio legis ochrony po ustaniu funkcji wiąże się z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa i swobody działania związkowcom, tak by wyeliminować ryzyko pozbywania się pracowników w związku z ich przeszłością związkową. Zwłaszcza dotyczy to sytuacji, gdy związkowiec nie został ostatecznie wybrany do zarządu spółki.”

Odszkodowanie z sądu pracy a PIT: Naczelny Sąd Administracyjny wydał w dniu 3 grudnia 2024 roku orzeczenie (III FSK 333/22), z którego wynika, że jeśli sąd pracy zasądzi na rzecz pracownika wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, to wynagrodzenie takie jest zwolnione z opodatkowania. Oznacza to, że płatnik nie jest zobowiązany do obliczania podatku i poboru zaliczki od kwoty tego świadczenia.

Sprawa dotyczyła pracownicy, która została zwolniona po ponad 20 latach pracy, a pracodawca zarzucił jej ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i rozwiązał z nią umowę o pracę bez wypowiedzenia. Pracownica jednak była już w okresie ochronnym, gdyż miała ukończone 58 lat, i dodatkowo była członkiem związku zawodowego i podlegała też ochronie na podstawie art. 39 Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych.

Po wygranej w sądzie pracy sprawie sąd przywrócił pracownicę do pracy na poprzednich warunkach i zasądził na jej rzecz wynagrodzenie za cały okres pozostawania bez pracy, wraz z ustawowymi odsetkami. Problem pojawił się, gdy pracodawca przelał na konto pracownicy kwotę zasądzoną przez sąd pracy, ale pomniejszoną o podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki.

Jak tłumaczył pracodawca, wypłata została potraktowana jako przychód ze stosunku pracy podlegający opodatkowaniu, bo wypłata świadczenia miała swe źródło w uprzednio łączącym strony stosunku pracy. W związku z tym nie była objęta zwolnieniem z art. 21 ust. 1 pkt 3 ani art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT.

Naczelny Sąd Administracyjny nie zgodził się z tym stanowiskiem i uznał w wydanym wyroku, że wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy ma charakter odszkodowawczy i niewątpliwie nie jest ono wynagrodzeniem za świadczoną pracę. Jego charakter odszkodowawczy wyraża się w tym, że stanowi pokrycie szkody, jaką ponosi pracownik wskutek niezgodnego z prawem pozbawienia go zatrudnienia. Nie jest ono przeznaczone na pokrycie kosztów utrzymania pracownika, które pracownik z oczywistych przyczyn musiał ponieść już wcześniej, w czasie pozostawania bez pracy.

Nieudzielenie absolutorium a naruszenie dóbr osobistych: Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 grudnia 2024 r. (sygn. I CSK 1115/24) orzekł w sprawie członka i wiceprezesa zarządu banku, wobec którego akcjonariusze podjęli decyzję o nieudzieleniu absolutorium po kilku miesiącach pełnienia przez niego funkcji.

W ocenie członka zarządu nieudzielenie absolutorium przez akcjonariuszy stanowiło naruszenie jego dóbr osobistych. Sąd Okręgowy, który uwzględnił pozew prezesa o ochronę jego dóbr osobistych nakazał bankowi złożyć oświadczenie, że nie zachodziły żadne okoliczności które uzasadniałyby niepodjęcie uchwały udzielającej mu absolutorium. W ocenie Sądu Okręgowego decyzja dotycząca absolutorium musi mieć merytoryczne oparcie w działaniach bądź zaniechaniach danego członka zarządu. Orzeczenie SO podtrzymał Sąd Apelacyjny, który uznał, że z punktu widzenia odbiorcy istotne jest, że działalność menedżera została oceniona negatywnie, nawet jeśli uchwała nie zawierała żadnego uzasadnienia.

Natomiast Sąd Najwyższy nie zgodził się z tym stanowiskiem wskazując, że nie istnieje prawny obowiązek udzielenia absolutorium, gdyż nie istnieją przepisy, który by taki obowiązek wprowadzały. Tak więc nie można uznać działania spółki co do zasady jako bezprawnego i tym samym – naruszającego dobra osobiste członka zarządu.

Jak uzasadnił SN przede wszystkim nie istnieje wyraźny przepis prawa, który w tej sytuacji wiązałby skutki prawne niepodjęcia uchwały określonej treści (domniemanie uchwały negatywnej o treści przeciwnej). Tego rodzaju uchwały negatywnej nie można zaskarżyć, gdyż nie jest możliwe ustalenie kręgu osób uprawnionych, głosujących przeciw, jak i ustalenie treści oraz uzasadnienia takiej uchwały. Wątpliwości budzi możliwość naruszenia dóbr osobistych na skutek nieczynienia czy zaniechania działania, czyli w tym przypadku niepodjęcia uchwały określonej treści.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w wydanym 15 listopada 2024 roku stanowisku odniósł się do pytania, jak liczyć absencje pracownicze związane ze zwolnieniami lekarskimi. Zakład potwierdził, że zaświadczenia lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby wystawiane są na dni kalendarzowe, a dni kalendarzowe to kolejne następujące po sobie dni obejmujące 24 godziny – od godziny 0:00 do godziny 23:59.  Tak więc absencje związane ze zwolnieniami lekarskimi należy liczyć do godziny 23.59, gdyż do tej godziny trwa okres niezdolności do pracy ostatniego dnia wskazanego przez lekarza na zaświadczeniu lekarskim.

Oznacza to, że od następnego dnia (rozpoczynającego się od godz. 0:00) pracownikowi nie przysługuje zasiłek chorobowy za czas niezdolności do pracy. Wykonywanie pracy w systemie pracy zmianowej nie ma wpływu na okres prawa do zasiłku chorobowego z tytułu niezdolności do pracy z powodu choroby orzeczonej w zaświadczeniu lekarskim. Analogicznie można przyjść, że wszystkie absencje „zasiłkowe”, a więc także opłacane zasiłkiem macierzyńskim są rozliczane na dni kalendarzowe, i kończą się o godz. 23:59.

Natomiast Główny Inspektorat Pracy wypowiedział się, jak liczyć absencje pracownicze wynikające ze zwolnienia z powodu działania siły wyższej. W stanowisku z 3 grudnia 2024 roku (GIP-GBI.0701.73.2024.6) Główny Inspektorat Pracy zaprzeczył częściowo swojemu poglądowi wynikającemu ze stanowiska z 5 czerwca 2024 roku, o którym pisaliśmy we wcześniejszych aktualnościach. W grudniowym stanowisku GIP potwierdził, że przy udzielaniu pracownikom zwolnień od pracy z powodu działania siły wyższej pojęcie „dnia” należałoby utożsamiać z pojęciem doby pracowniczej, a nie z dniem kalendarzowym. Inspektorat w stanowisku przytoczył kodeksową definicję doby, przez którą należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 128 par. 3 pkt 1 Kodeksu pracy).

GIP powołał się również na wyrok Sądu Najwyższego z 4 listopada 2010 r. (II PK 116/10), w którym Sąd orzekł, że „o początku urlopu decyduje rozkład czasu pracy pracownika. W konsekwencji znaczenie ma początek kolejnej doby pracowniczej, a nie ta sama doba kalendarzowa.” Według GIP ze względu na charakter i cel zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej, który jest porównywalny do urlopu wypoczynkowego, należałoby stosować wykładnię przyjętą przez Sąd Najwyższy.

W decyzji z grudnia 2024 r. ZUS uznał, że ekwiwalent pieniężny lub ryczałt za pracę zdalną nie jest składnikiem wynagrodzenia, który należy uwzględniać w podstawie wymiaru składek. Tak wynika z interpretacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 2024 roku (DI/100000/43/891/2024).

Z wnioskiem do ZUS wystąpił pracodawca, który wypłaca swoim pracownikom ryczałt za pracę zdalną. Ryczałt przyznany jest na pokrycie kosztów związanych z energią elektryczną, usługami telekomunikacyjnymi, centralnym ogrzewaniem, klimatyzacją, kawą, herbatą, wodą i kanalizacją oraz środkami czystości. W regulaminie pracy zdalnej zostały określone zasady jej wykonywania.

Ryczałt przyznawany pracownikom jest w stałej wysokości, niezależnej od tego, czy w danym miesiącu pracownik był na urlopie, zwolnieniu lekarskim, lub miał inną nieobecność. Ryczałt za pracę zdalną nie jest rozliczany proporcjonalnie do okresu świadczenia pracy zdalnej przez pracowników, a pracownicy nie są zobligowani do przedstawiania dowodów ponoszenia kosztów pracy zdalnej, ani kalkulacji zużycia mediów.

Wnioskodawca chciał dowiedzieć się, czy ustalony w taki sposób ryczałt na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem pracy zdalnej, stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy i FGŚP.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał, że ryczałt za pracę zdalną nie jest składnikiem wynagrodzenia, który należy uwzględniać w podstawie wymiaru składek. Kluczowym kryterium kwalifikacji ryczałtu jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest to, czy świadczenie to stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Biorąc zatem pod uwagę przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ubezpieczenie zdrowotne, FP i FGŚP, ryczałt nie stanowi podstawy ich wymiaru.

W interpretacji z dnia 2 grudnia 2024 r. (0114-KDIP2-1.4010.558.2024.1.PK) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej potwierdził, że benefity dla B2B, czyli osób samozatrudnionych współpracujących z firmą mogą być rozliczone w kosztach podatkowych. Oznacza to, że karnety sportowe, pakiety medyczne, ubezpieczenie na życie przekazywane współpracownikom można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Są jednak pewne warunki, o których wspomniał w wydanej interpretacji fiskus.

O wydanie interpretacji indywidualnej wystąpiła spółka działająca w branży IT, która współpracuje z informatykami prowadzącymi własne jednoosobowe firmy. W ramach oferowanych benefitów firma dofinansowuje współpracownikom karnety do obiektów sportowych, pakiety medyczne oraz ubezpieczenie na życie. Benefity te są zagwarantowane w umowie jako jeden z elementów wynagrodzenia informatyków. Chcąc zaliczyć benefity do kosztów uzyskania przychodów spółka wskazała, że dzięki oferowanym korzyściom łatwiej jej pozyskać i zatrzymać specjalistów, którzy dzięki dodatkowej motywacji lepiej wykonują usługi, a to przekłada się na większe przychody spółki.

Dodatkowo zagwarantowanie opieki medycznej wpływa na zmniejszenie absencji załogi, a aktywność fizyczna w ramach abonamentów sportowych obniża poziom stresu, co również przekłada się na jakość usług.

W wydanej interpretacji Dyrektor KIS przychylił się do stanowiska wnioskodawcy i uznał, że benefity dla samozatrudnionych mogą zostać zaliczone do podatkowych kosztów.  Ważne jednak, by benefity były zagwarantowane jako składnik wynagrodzenia w umowie o współpracy, gdyż jest to kluczowy aspekt, który przesądza o możliwości zastosowania tego rozwiązania.

Przedsiębiorcy, którzy w ubiegłym roku zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 osób powinni złożyć informację o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe ZUS IWA za 2024 rok najpóźniej do 31 stycznia 2025 roku.

Na podstawie przekazanego ZUS IWA zostanie ustalona stopa procentowa składki wypadkowej na rok składkowy liczony od 1 kwietnia 2025 roku do 31 marca 2026 roku. Obowiązek złożenia ZUS IWA spoczywa na płatnikach składek którzy:

• byli zgłoszeni nieprzerwanie w ZUS jako płatnik składek na ubezpieczenie wypadkowe od 1 stycznia do 31 grudnia 2024 r. i co najmniej 1 dzień w styczniu 2025 r.,
• w roku, za który jest składana informacja, zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych,
• podlegają wpisowi do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej – REGON – w dniu 31 grudnia 2024 r.

Warunek nieprzerwanego zgłoszenia do ZUS należy rozumieć jako sytuację, w której w każdym miesiącu roku za który jest składany ZUS IWA (tu 2024 rok) przynajmniej jeden ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu przynajmniej przez jeden dzień. Jeżeli w którymś z miesięcy roku płatnik nie zgłosił do ubezpieczenia wypadkowego żadnej osoby to nie jest zobowiązany składać ZUS IWA. Również firmy, która powstały w trakcie 2024 r. i od samego początku swojej działalności zgłosiły do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 osób, nie sporządzają i nie składają w ZUS informacji za 2024 rok.

Zgodnie z art 28 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy o chorób zawodowych liczbę ubezpieczonych do celów sporządzenia informacji ZUS IWA  ustala się jako iloraz sumy ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego i liczby miesięcy, przez które płatnik składek był w poprzednim roku kalendarzowym zgłoszony w Zakładzie co najmniej 1 dzień.

Jeżeli płatnik składek miał obowiązek składać informacje ZUS IWA przez trzy kolejne lata to Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie danych wykazanych w informacjach za 2022, 2023 i 2024 rok ustala wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej płatnika w nowym roku składkowym tego ubezpieczenia.

W czwartek, 23 stycznia br. stały Komitet Rady Ministrów zaakceptował rewizję Krajowego Planu Odbudowy, w której znalazły się między innymi regulacje przyznające nowe uprawnienia dla PIP. W dniu 28 stycznia br. projekt ma zostać rozpatrzony przez Rząd.

Rewizja KPO zakłada między innymi rezygnację z jednego z kamieni milowych wpisanych do Planu przez poprzedni rząd, czyli oskładkowania każdej umowy cywilnoprawnej. W zamian do projektu została wpisana kompleksowa reforma Państwowej Inspekcji Pracy. Dzięki nowym przepisom Inspektorzy PIP mieliby uzyskać możliwość samodzielnego decydowania, czy dana umowa jest umową cywilnoprawną, czy umową o pracę. Jak napisano w uzasadnieniu projektu “nadrzędnym celem reformy jest ograniczenie segmentacji rynku pracy i zwiększenie poziomu zabezpieczenia społecznego określonych pracowników. Służyć temu będzie wzmocnienie zasobów i kompetencji Państwowej Inspekcji Pracy, zmiana sposobu liczenia stażu pracy, ułatwienie przechodzenia z umów cywilnoprawnych na umowy o pracę, oraz wsparcie w opłacaniu składek dla artystów o niskich i nieregularnych dochodach”.

Nowe uprawnienia dla PIP pozwolą inspektorom pracy samodzielnie przekształcać umowy cywilnoprawne w umowy o pracę na podstawie wydanej decyzji. Ma to pomóc w eliminowaniu nadużywania kontraktów cywilnoprawnych w sytuacjach, gdy ewidentnie występuje zatrudnienie pracownicze (np. osoba pracuje pod kierownictwem, w określonych godzinach i w określonym miejscu). Obecnie jedyną możliwość udowodnienia istnienia stosunku pracy ma sąd, a cała procedura trwa nawet do 3 lat.

W rewizji planu zostały ujęte również zmiany dotyczące sposobu liczenia stażu pracy, oraz wsparcie w opłacaniu składek dla artystów o niskich i nieregularnych dochodach.

W projekcie wpisano, że realizacja reformy zostanie zakończona do 30 czerwca 2026 roku.

Wniosek o uzupełniający urlop macierzyński: Zgodnie z nowymi przepisami od 19 marca 2025 roku rodzice hospitalizowanych dzieci przedwcześnie urodzonych będą mogli skorzystać z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. Urlop będzie przysługiwał rodzicom hospitalizowanych dzieci urodzonych przedwcześnie oraz hospitalizowanych noworodków, w wymiarze:

• do 8 tygodni – dla rodziców dzieci urodzonych od 28 tygodnia ciąży, albo
• do 15 tygodni – dla rodziców dzieci urodzonych do 28 tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową do 1000 g.

W związku z nowymi przepisami Ministerstwo Rodziny Pracy i  Polityki Społecznej przygotowało projekt rozporządzenia w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków. Zgodnie z projektowanymi przepisami wniosek o uzupełniający urlop macierzyński będzie musiał zawierać: