Rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji – Wyrok Sądu Najwyższego

W wyroku z 12 czerwca 2024 roku (sygn. II PSKP 52/22) Sąd Najwyższy orzekł, że aby rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji było skuteczne, umowa ta musi zawierać tryb rozwiązania oraz spełniać warunki przewidziane dla tego trybu.

W sprawie, którą rozpatrywał Sąd, pracodawca twierdził, że skutecznie rozwiązał umowę, informując pracownika na piśmie o ustaniu przyczyn uzasadniających zakaz konkurencji. Natomiast były pracownik utrzymywał, że zapisy umowy jedynie powielały treść art. 101[2] § 2 Kodeksu pracy, zgodnie z którym zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed terminem określonym w umowie, jeśli ustają przyczyny go uzasadniające lub pracodawca nie wywiązuje się z obowiązku wypłaty odszkodowania.

Na zdjęciu widzimy zbliżenie na dwie ręce rozrywające kartkę papieru z napisem “CONTRACT”. Tło jest rozmyte, ale wydaje się, że jest to wnętrze, prawdopodobnie biuro, co sugeruje formalny strój - garnitur i krawat - widoczny częściowo na zdjęciu. Akt rozrywania kontraktu może sugerować anulowanie lub unieważnienie umowy, co może być interesujące lub istotne w kontekście prawnym lub biznesowym.

Rozpatrujący sprawę sąd I instancji uznał żądanie pracownika za uzasadnione i zasądził na jego rzecz kwotę odszkodowania wynikającą z umowy. Natomiast Sąd II instancji zmienił wyrok na korzyść pracodawcy, uznając, że postanowienia umowy jednoznacznie wskazują, że ustanie przyczyn uzasadniających istnienie zakazu i powiadomienie o tym pracownika przez pracodawcę skutkują wygaśnięciem umowy oraz zwolnieniem pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania.

Sąd Najwyższy nie zgodził się z tym wyrokiem i w uzasadnieniu rozstrzygnięcia zaznaczył, że “ustanie zakazu” z art. 101[2] § 2 k.p. dotyczy jedynie zobowiązania pracownika i oznacza zwolnienie go z obowiązku powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej, a nie zobowiązania pracodawcy do wypłaty odszkodowania. W związku z tym oświadczenie pracodawcy o ustaniu przyczyn zakazu konkurencji nie powoduje wygaśnięcia całej umowy. Jednostronne rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji przez pracodawcę jest możliwe, ale tylko wtedy, gdy w umowie są zawarte wprost zapisy przewidujące taką możliwość, czego w omawianej sprawie zabrakło.. Skuteczne wypowiedzenie takiej umowy wymaga zawarcia w niej klauzuli wypowiedzeniowej oraz określenia warunków wypowiedzenia.

Wsparcie przedsiębiorców zatrudniających żołnierzy WOT – projekt nowelizacji

Wsparcie przedsiębiorców zatrudniających żołnierzy WOT: 25 września do Sejmu wpłynął Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wsparcia przedsiębiorców zatrudniających żołnierzy Obrony Terytorialnej lub żołnierzy Aktywnej Rezerwy (druk nr 673). Jego celem jest podniesienie atrakcyjności terytorialnej służby wojskowej, zwiększenie liczebność Sił Zbrojnych RP oraz zmniejszenie obciążeń dla pracodawców związanych z konsekwencjami zatrudnienia żołnierzy WOT.

Przepisy, które mają zagwarantować realizację powyższych założeń to miedzy innymi ulgi podatkowe dla przedsiębiorców, którzy zatrudniają żołnierzy Obrony Terytorialnej lub Aktywnej Rezerwy, obowiązujące na każdego zatrudnionego żołnierza OT lub AR. Wysokość ulgi miałaby być uzależniona od okresu zatrudnienia żołnierzy, i tak:

  • Jeżeli żołnierz pełni nieprzerwanie co najmniej przez 1 rok służbę to pracodawca może odliczyć 12 tys. zł od podstawy opodatkowania.
  • Wysokość ulgi rośnie z każdym rokiem nieprzerwanego pełnienia służby przez żołnierza.
  • Maksymalna ulga wynosi 24 tys. zł, jeżeli staż służby wynosi co najmniej 5 lat.

Na obrazie widzimy zbliżenie na dłonie osoby piszącej na klawiaturze białego laptopa. Laptop jest umieszczony na kolanach osoby, która nosi spodnie w kamuflażowy wzór, co sugeruje, że może to być ustawienie na świeżym powietrzu lub związane z wojskiem. Tło jest rozmyte, ale wydaje się, że jest to naturalne środowisko z zielenią, co wskazuje, że osoba może pracować na zewnątrz.

Dodatkowo przedsiębiorcy, który ubiegają się o udzielenie zamówienia publicznego i mają zamiar do jego realizacji zatrudniać żołnierzy OT lub AR będą mogli skorzystać z preferencyjnego potraktowania, w  postaci „kryterium jakościowego”. By spełnić to kryterium podmiot ubiegający się o udzielenie zamówienia publicznego musi zatrudniać pracowników będących żołnierzami OT lub AR. Wartość kryteriom będzie nie niższa niż 10%.

Powyższa regulacja miałaby dotyczyć zamówień publicznych poniżej progu unijnego (poniżej 25 680 260 zł w przypadku robót budowlanych i 663 105 zł w przypadku dostaw i usług).

Wsparcie przedsiębiorców zatrudniających żołnierzy WOT przewiduje również, że dotychczasowa odprawa wypłacana pracownikowi, który został powołany do terytorialnej służby wojskowej zostanie zastąpiona świadczeniem początkowym, wypłacanym bezpośrednio przez jednostkę wojskową, co w założeniu ma odciążyć pracodawców, którzy nie będą musieli wypłacać odprawy, a później ubiegać się o jej refundację. Świadczenie to będzie zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych, a jego wysokość to 50% przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedniego.

Ustawa ma być rozpatrywana w Sejmie na posiedzeniu 26 września br. a wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Rządowy projekt ustawy powodziowej skierowany do Sejmu

Rządowy projekt nowelizacji ustawy powodziowej: Na stronach Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt wprowadzający nowelizację ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw. Ustawa, która wpłynęła do Sejmu 25 września br., wprowadza szereg dodatkowych rozwiązań ułatwiających radzenie sobie z jej skutkami, między innymi wsparcie dla pracowników w postaci:

  • wydłużenia przez pracodawcę czasu wypłacania wynagrodzenia dla pracownika podczas jego usprawiedliwionej nieobecności w związku z powodzią,
  • zwiększenia o 4 dni liczby dni urlopu „na żądanie” w ramach wymiaru urlopu wypoczynkowego,
  • możliwości wykorzystania przez pracownika urlopu wypoczynkowego w wymiarze godzinowym – np. możliwość wykorzystania urlopu w wymiarze 3 godzin w czasie 8-godzinnego dnia pracy (urlop w tym trybie nie może przekroczyć 5 dni),
  • możliwości wnioskowania przez pracownika o obniżenie wymiaru czasu pracy, aby przeciwdziałać zagrożeniom związanym z powodzią, zwalczać je lub usuwać ich skutki. Pracownik składa wniosek na 2 dni przed zmniejszeniem wymiaru czasu pracy, a pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek, chyba że jest to niemożliwe z określonych w przepisie przyczyn,
  • zakazu zatrudniania pracownika zamieszkującego tereny objęte powodzią w godzinach nadliczbowych, oraz delegowania tego pracownika poza stałe miejsce pracy – bez jego zgody.
  • wprowadzenia bardziej elastycznego podejścia do organizacji i czasu pracy pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych,
  • zwolnienia pracowników z terenów dotkniętych powodzią z obowiązku przedłużania orzeczeń lekarskich oraz przeprowadzania badań lekarskich (dotyczy to czasu określonego w projekcie ustawy).

Na obrazie widzimy zalaną ulicę miejską z mętną wodą. Samochód jest zanurzony do poziomu okien, co wskazuje na znaczną głębokość wody. W tle widać inne pojazdy, w tym holownik, co sugeruje, że trwają próby zaradzenia sytuacji. Obraz ten ukazuje wpływ poważnych powodzi na życie miejskie i infrastrukturę.

Dodatkowo rządowy projekt nowelizacji ustawy powodziowej przewiduje, że nadgodziny wypracowane przez strażaków w związku akcjami ratowniczymi i z usuwaniem skutków powodzi zostaną opłacone bez limitu.

W czasie trwania stanu klęski żywiołowej nie będzie obowiązywał w niedziele zakaz działalności związanej z handlem w zakresie polegającym na rozładowywaniu, przyjmowaniu i ekspozycji towarów pierwszej potrzeby oraz powierzaniu pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania takich czynności. Zwolnienie z omawianego zakazu nie będzie obowiązywać jednak w niedziele, w które przypada święto.

Kara za niezawiadomienie osób poszkodowanych wyciekiem danych

Kara za niezawiadomienie osób poszkodowanych wyciekiem danych została nałożona na mBank przez Prezesa UODO po wycieku danych w czerwcu 2024 roku. Do wycieku danych doszło, gdy pracownik firmy przetwarzającej dane osobowe na zlecenie banku omyłkowo wysłał dokumenty klientów do innej instytucji finansowej. Dokumenty zawierały takie dane osobowe jak nazwiska i imiona, imiona rodziców, daty urodzenia, numer rachunku bankowego, adresy zamieszkania lub pobytu, numery PESEL, dane dotyczące zarobków i/lub posiadanego majątku, nazwiska rodowe matki, serie i numer dowodów osobistych, inne (informacje dotyczące kredytów i nieruchomości).

Na obrazie widzimy osobę w garniturze, która wykonuje ochronny gest rękami wokół wirtualnych ikon ludzi zamkniętych w kłódkach. Ikony te unoszą się nad dłońmi tej osoby. Obraz może symbolizować takie pojęcia jak cyberbezpieczeństwo, ochrona danych, zarządzanie prywatnością lub zabezpieczanie informacji klientów w przestrzeni cyfrowej.

Bank zgłosił naruszenie do UODO, lecz nie zawiadomił klientów o tym, że w ich dane mogły mieć wgląd osoby trzecie, mimo że Prezes UODO poinformował o konieczności takiego zawiadomienia. Jako uzasadnienie takiego postępowania bank podał, że dokumenty trafiły do instytucji, z którą bank ściśle współpracuje, i którą także obowiązuje tajemnica bankowa, a więc zdaniem banku ma status podmiotu zaufanego. Dodatkowo pracownicy tej instytucji potwierdzili, że nie mają kopii otrzymanych przez pomyłkę dokumentów.

Prezes UODO uznał powyższą argumentację za nieprawidłową i nałożył na bank karę w wysokości ponad 4 milionów złotych za niezawiadomienie osób poszkodowanych wyciekiem danych, wskazując, że ujawnienie takiej ilości danych tworzy duże ryzyko dla osób, których one dotyczą. Ponieważ bank nie zawiadomił poszkodowanych o wycieku danych, osoby te nie mogły przeciwdziałać ewentualnym negatywnym skutkom naruszenia. Dodatkowo Urząd podkreślił, że przestrzeganie innych tajemnic prawnie chronionych (np. tajemnicy bankowej) nie zwalnia administratora ze stosowania RODO.

PFRON wyjaśnia – ważność orzeczeń o niepełnosprawności

Ważność orzeczeń o niepełnosprawności: w okresie od 3 sierpnia do 30 września 2024 roku obowiązują dwa przepisy, które wyznaczają datę utraty ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności.

Przepis obowiązujący do 30 września 2024 roku stanowi, że orzeczenie zachowuje ważność do dnia, w którym nowe orzeczenie o niepełnosprawności albo nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, stanie się ostateczne. Według przepisu obowiązującego od 3 sierpnia 2024 roku – ważność orzeczeń o niepełnosprawności trwa do dnia wydania nowego, ostatecznego orzeczenia.

Natomiast zgodnie z przepisami przejściowymi do spraw wszczętych i niezakończonych przed 3 sierpnia 2024 roku (czyli przed wejściem w życie ustawy zmieniającej) stosuje się przepisy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą.

Obrazek przedstawia osobę korzystającą z wózka inwalidzkiego. Widoczna jest dłoń osoby, która trzyma rączkę wózka inwalidzkiego, obok koła. Ręka jest ubrana w niebieską dżinsową kurtkę z długim rękawem. W tle widoczna jest zieleń, co sugeruje, że scena rozgrywa się na świeżym powietrzu.

W związku z wieloma wątpliwościami dotyczącymi terminów przedłużenia ważności orzeczeń stanowisko zajął Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, który wyjaśnił co następuje:

  • przy orzeczeniach wydanych do dnia 2 sierpnia 2024 roku – ważność orzeczeń poprzedzających te orzeczenia wygaśnie w dniu, w którym nowe orzeczenie stało się ostateczne;
  • przy orzeczeniach wydanych od dnia 3 sierpnia 2024 roku – ważność orzeczeń poprzedzających te orzeczenia wygaśnie w dniu wydania tych nowych orzeczeń, które w związku z niewniesieniem odwołania staną się ostateczne.

Orzeczenie, którego ważność jest przedłużona do 30 września 2024 roku w przypadku niezłożenia wniosku o jego przedłużenie traci ważność 1 października 2024 roku. Po złożeniu wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia ważność wcześniejszego orzeczenia ulega wydłużeniu do dnia wydania kolejnego, ostatecznego orzeczenia, jednak nie dłużej niż kolejnych 6 miesięcy następujących po dacie określającej ważność orzeczenia.

Tak więc w przypadku orzeczenia, którego ważność  jest wydłużona do 30 września 2024 r. i wnioskodawca złoży do tego dnia wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, to będzie mogło ono być przedłużone maksymalnie do dnia do 31.03.2025 r.

Obowiązki pracodawców do 30 września – o czym należy pamiętać

Obowiązki pracodawców do 30 września: Pracownicy, którzy nie wykorzystali urlopu za poprzedni rok, mają czas na jego odbiór do 30 września, zgodnie z artykułem 168 Kodeksu pracy. Pracodawcy powinni pamiętać, że aby spełnić obowiązek związany z udzieleniem pracownikowi zaległego urlopu za zeszły rok, wystarczy, że rozpocznie się on najpóźniej w dniu 30 września (czyli w 2024 roku w poniedziałek). Ponieważ to na pracodawcy ciąży obowiązek udzielenia zaległego urlopu, to może on ustalić jego termin jednostronnie w przypadku braku porozumienia z pracownikiem. Natomiast pracodawca, który nie udzieli urlopu w ustawowym terminie, ryzykuje grzywną w wysokości od 1 000 do 30 000 zł.

Jeżeli pracownik nie zdąży wykorzystać zaległego urlopu do 30 września, nadal ma prawo dochodzić roszczeń związanych z zaległym urlopem przez trzy kolejne lata. Po tym czasie roszczenia przedawniają się i prawo do urlopu przepada.

Na zdjęciu widoczna jest klepsydra z niebieskim piaskiem oraz fragment kalendarza. Klepsydra jest symbolem upływu czasu, a piasek w niej przesypuje się z górnej części do dolnej, sugerując, że czas się kończy lub upływa. Obok znajduje się kalendarz, na którym widać dni miesiąca, szczególnie uwidoczniony jest tydzień obejmujący daty od 18 do 27 dnia miesiąca.

Również 30 września upływa termin na dokonanie drugiej wpłaty na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych. Zgodnie z ustawą z dnia 4 marca 1994 r. o ZFŚS, firmy zobligowane do prowadzenia funduszu muszą przekazać pozostałą część odpisów na jego rachunek. Pierwsza wpłata, w wysokości minimum 75% rocznego odpisu, powinna być dokonana do 31 maja 2024 r., a druga, obejmująca resztę odpisu podstawowego oraz ewentualne dodatkowe wpłaty, musi zostać uiszczona do 30 września 2024 r.

Kwotę wpłat na Fundusz oblicza się jako iloczyn planowanej przeciętnej liczby pracowników zatrudnionych w danym roku oraz tzw. podstawy naliczania, czyli ogłoszonego przez GUS przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w określonym roku, lub drugiej połowy roku, jeżeli jest ono wyższe.

Zgodnie z obwieszczeniem Prezesa GUS z 16.2.2024 r., przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej, pomniejszone o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz chorobowe, w 2023 r. wyniosło 6246,13 zł, a w drugim półroczu 2023 r. 6445,71 zł, tak więc podstawa naliczania odpisu na ZFŚS w 2024 r. to 6445,71 zł.

Uzupełnienie wynagrodzenia przy “sile wyższej” – nowe stanowisko ZUS

Uzupełnienie wynagrodzenia przy “sile wyższej”: Po zmianie przepisów Kodeksu pracy od 26 kwietnia 2023 r. pracownicy uzyskali nowe uprawnienie w postaci zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. Zgodnie z art. 148¹ § 1 k.p.pracownikowi przysługuje zwolnienie od pracy w wymiarze dwóch dni lub 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego. Pracownik zachowuje w tym czasie prawo do połowy wynagrodzenia.

Na stronach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w dniu 19 września 2024 r. pojawiły się kolejne, nowe wytyczne dotyczące zasad uzupełniania wynagrodzenia pracowników korzystających z tego rodzaju zwolnienia, zastępując stanowisko ZUS wydane 7 sierpnia 2024 roku. Przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia z powodu działania siły wyższej, obowiązują zasady dotyczące wynagrodzenia za urlop, przy czym składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca w którym przypadło zwolnienie lub okres niewykonywania pracy.

W przypadku ustalania podstawy wymiaru zasiłku dla pracownika korzystającego ze zwolnienia z powodu siły wyższej, który otrzymuje wyłącznie stałe wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę, to wynagrodzenie nie wymaga uzupełnień. Natomiast jeśli pracownik ma prawo do wynagrodzenia zmiennego wynikającego z umowy o pracę lub ma składniki zarówno stałe, jak i zmienne, całość wynagrodzenia należy traktować jako zmienne i uzupełnić je za dni usprawiedliwionej nieobecności.

Na zdjęciu widać osobę pracującą przy biurku, na którym znajduje się laptop, kalkulator oraz różne dokumenty i wykresy. Osoba wprowadza dane na kalkulatorze, a drugą ręką trzyma długopis. Na stołach leżą kolorowe diagramy i wykresy, przedstawiające dane biznesowe lub finansowe.

Wynagrodzenie miesięczne zmienne, które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował cały miesiąc, ustala się dzieląc wynagrodzenie osiągnięte za przepracowane dni robocze przez liczbę dni, w których zostało ono osiągnięte i następnie mnożąc przez liczbę dni, które pracownik był obowiązany przepracować w danym miesiącu. Gdy w miesiącu, za który wynagrodzenie wymaga uzupełnienia pracownik otrzymał wynagrodzenie stałe i zmienne podlegające uzupełnieniu i wynagrodzenie za siłę wyższą obliczone łącznie ze zmiennymi składnikami wynagrodzenia, to w takiej sytuacji należy je w całości potraktować jako wynagrodzenie zmienne. Tak więc należy je uzupełnić za dni usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy.

Uzupełnienie wynagrodzenia przy “sile wyższej” u pracownika, który zachorował w październiku, a w sierpniu korzystał z dwudniowego zwolnienia tytułem działania siły wyższej powinno wyglądać następująco (pracownik osiągnął wynagrodzenie zmienne w wysokości 8 900 zł):

Faktyczna liczba przepracowanych w sierpniu dni to 20. Ustalając podstawę wymiaru zasiłku w październiku, wynagrodzenie pracownika za sierpień należy uzupełnić zgodnie z poniższym:

8 900 zł : 20 dni =  445 zł stawki dziennej

445 zł x 22 dni = 9 790 zł – uzupełnione wynagrodzenie za sierpień

9 790 zł – 2 x (445 zł – 50%) = 9 345 zł – uzupełnione wynagrodzenie za sierpień, pomniejszone o wynagrodzenie otrzymane z tytułu działania „siły wyższej”.

 

Dodatkowe uprawnienia przysługujące pracodawcom i pracownikom w związku z powodzią – Rozporządzenie

Uprawnienia przysługujące w związku z powodzią: W dniu 17 września 2024 roku w Dzienniku ustaw zostało opublikowane Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 września 2024 r. w sprawie wykazu gmin, w których są stosowane szczególne rozwiązania związane z usuwaniem skutków powodzi z września 2024 r., oraz rozwiązań stosowanych na ich terenie (Dz.U. z 20204 r, poz 1371). Uruchamia ono przepisy ustawy z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (Dz. U. z 2024 r. poz. 654). Szczególnie istotny z punktu widzenia pracodawców i pracowników jest przepis art. 8 wymienionej ustawy:

  • Faktyczna niemożność świadczenia pracy w związku z powodzią jest podstawą do usprawiedliwienia nieobecności pracownika w pracy.
  • Za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powyższej przyczyny pracownik zachowuje prawo do odpowiedniej części minimalnego  wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przez okres nie dłuższy niż 10 dni roboczych wynikających z rozkładu czasu pracy pracownika. Wynagrodzenie to wypłaca pracodawca.
  • Powyższy przepis nie ma zastosowania do pracowników, których uprawnienie do wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu powodzi lub do innej formy rekompensaty utraconego wynagrodzenia z tego tytułu wynika z odrębnych przepisów.
  • Jeżeli w związku z usuwaniem skutków powodzi u pracodawcy konieczne jest powierzenie pracownikowi innego rodzaju pracy niż wynikająca z jego umowy o pracę, to pracodawca może powierzyć pracownikowi taką pracę. Pracownik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.

Powyższe przepisy stosuje się także odpowiednio do osób wykonujących pracę na podstawie stosunku służbowego.

Na zdjęciu widzimy widok z lotu ptaka na zalany teren. Duża powierzchnia brązowej wody pokrywa drogi i budynki, co wskazuje na poważne powodzie. Woda zalała obszary mieszkalne z licznymi domami. Niebo jest pochmurne, a przez chmury przebija się światło słoneczne.

Na podstawie przepisów ustawy środki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych mogą być przeznaczone na cele związane z pomocą dla poszkodowanych zatrudnionych u pracodawcy, który utworzył fundusz, a także dla poszkodowanych zatrudnionych u innego pracodawcy. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 16 września 2024 r. okres obowiązywania przepisu został ustalony do dnia 31 grudnia 2024 r.

Pracodawcy, którzy na skutek powodzi przejściowo zaprzestali prowadzenia działalności gospodarczej lub istotnie ograniczyli jej prowadzenie i w związku z tym nie posiadają środków na wypłatę pracownikom wynagrodzenia przysługującego za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy w związku z powodzią mają prawo złożyć wniosek o udzielenie nieoprocentowanej pożyczki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (art. 23 ust 1. ustawy z dnia 16 września 2011 r.).

Doba pracownicza, czyli?

Doba pracownicza, czyli?

Kolejne trzy teksty na blogu będą dotyczyły tzw. mierników czasu pracy, do których zaliczamy dobę, tydzień oraz okres rozliczeniowy, a zaczynamy od analizy pojęcia doby pracowniczej. Otóż zostało ono zdefiniowane wprost w Kodeksie pracy w 2004 r. i jego definicja brzmi następująco: jest to okres 24 kolejnych godzin poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Jak liczymy doby pracownicze?

Pojęcie doby pracowniczej nie pokrywa się z dobą kalendarzową, która trwa od godziny 0.00, a zostało ono powiązane z planowanym rozpoczęciem pracy w danym dniu, które wynika z rozkładu (harmonogramu) danego pracownika. Zatem w przypadku pracy biurowej wykonywanej od 8.00 doby trwają zawsze 8.00 – 8.00, a gdy firma stosuje pracę 3-zmianowową przy klasycznych zmianach 6.00 – 14.00, 14.00 – 22.00, 22.00 – 6.00, to doba dla pierwszej zmiany będzie trwała od 6.00 do 6.00, doba dla drugiej zmiany od 14.00 do 14.00, a dla nocnej zmiany od 22.00 do 22.00. Co ważne wcześniejsze czy późniejsze faktyczne rozpoczęcie pracy przez pracownika w danym dniu nie przesuwa godziny rozpoczęcia doby pracowniczej.

Ponadto należy pamiętać, że pojęcie doby pracowniczej wiąże się z dniem roboczym i nie mamy dób pracowniczych w dniach wolnych od pracy, z jednym wyjątkiem dotyczącym niedzieli i święta, które zostały zdefiniowane na sztywno w przepisach Kodeksu pracy i trwają od 6.00 w niedzielę (święto) do 6.00 w poniedziałek (dniu następującym po święcie) lub kalendarzowo w przypadku pracowników placówek handlowych.

problemy praktyczne - konferencja

Czy istnieje ciągłość dób pracowniczych?

W praktyce nie możemy stwierdzić, że doby przypadają zawsze jedna bezpośrednio po drugiej, gdyż ich początek wyznacza planowane rozpoczęcie pracy w kolejnym dniu roboczym, a więc możliwe są także przerwy występujące między dobami pracowniczymi. Przykładowo gdy pracownik pracuje w poniedziałek od 8.00 do 16.00, a we wtorek od 12.00 do 20.00, to poniedziałkowa doba będzie trwała od 8.00 w poniedziałek do 8.00 we wtorek, ale wtorkowa nie zacznie się zaraz po zakończeniu doby poniedziałkowej, gdyż rozpocznie się dopiero o godzinie 12.00 we wtorek i będzie trwała do godziny 12.00 w środę, a zatem będą 4 godziny przerwy pomiędzy takimi dobami.

Czemu służy pojęcie doby pracowniczej?

Doba pracownicza służy co do zasady trzem celom:

  • prowadzeniu ewidencji czasu pracy,
  • pilnowaniu czy pracownik ma zapewniony nieprzerwany 11-godzinny odpoczynek dobowy oraz
  • rozliczaniu nadgodzin, w których wyróżniamy nadgodziny dobowe.

Odnosząc się do kart ewidencji czasu pracy należy stwierdzić, że ewidencja nie jest prowadzona w dniach kalendarzowych, co ma znaczenie zwłaszcza dla pracy zmianowej, w przypadku której mamy także nocne zmiany. Pracę wpisujemy w całości w dniu kalendarzowym, w którym się ona rozpoczęła, a więc nocna zmiana przypadająca w godzinach 22.00 w piątek 6.00 w sobotę, zostanie zarejestrowana jako praca w piątek. Prowadząc ewidencję nie dzielimy pracy na odcinki przypadające przed północą i po północy, a całość zapisujemy kalendarzowo do dnia, w którym rozpoczęła się doba pracownicza.

Doba pracownicza jest rozwiązaniem prawnym charakterystycznym dla Polski, gdyż nie przewiduje go unijna dyrektywa o czasie pracy i w Polsce mamy pojęcie nie dziennego a właśnie dobowego nieprzerwanego odpoczynku. Tak więc również w skali doby pracowniczej powinien przypadać cały okres 11-godzinnego odpoczynku pracownika.

W skali dób pracowniczych rozliczamy także czas pracy, a więc ustalamy, czy doszło do przekroczenia 8-godzinnej normy dobowej lub przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy i nadgodziny przypisujemy do danej doby. Powyższe wpływa w praktyce potem także na sposób wyliczenia wynagrodzenie za takie nadgodziny, które powinno być wyliczone według stawki obowiązującej na dany dzień, co będzie ważne, gdy zmiana wynagrodzenia miała miejsce w trakcie miesiąca

Czy naruszenie doby pracowniczej to wykroczenie?

Zgodnie z art. 281 § 1 pkt 5 KP każde naruszenie przepisów o czasie pracy jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, za które grozi kara grzywny, a więc wykroczeniem będzie również planowanie pracy z naruszeniem doby pracowniczej. Jej stosowanie w praktyce oznacza bowiem, że w kolejnych dniach roboczych praca powinna się rozpoczynać o takiej samej lub późniejszej godzinie niż w dniu poprzednim, a nie można zaplanować pracy o wcześniejszej porze. Można więc stwierdzić, że doba pracownicza usztywnia planowanie czasu pracy i jest rozwiązaniem mało elastycznym, gdyż jest to warunek bardziej rygorystyczny do spełnienia dla pracodawcy niż zapewnienie pracownikowi nieprzerwanego 11-godzinnego odpoczynku. W tym zakresie zatem polskie prawo pracy chroni pracownika bardziej niż wynika to z regulacji unijnych, w których wystarczy realizacja odpoczynku dziennego.

 Obrazek to grafika promująca wydarzenie edukacyjne zatytułowane "Czas pracy od podstaw" z Łukaszem Prasołkiem, zaplanowane na 13-15 listopada. Projekt jest wizualnie podzielony – u góry znajduje się pomarańczowe tło, a efekt rozdartego papieru oddziela tekst od zdjęcia zegara i stosu dokumentów. Na dole po lewej stronie umieszczono żółty przycisk z napisem "kliknij i sprawdź". Po prawej stronie znajduje się zdjęcie uśmiechniętego Łukasza Prasołka w białej koszuli.

Czy można wyłączyć dobę pracowniczą?

Mając powyższe na uwadze od 2013 r. w Kodeksie pracy wprowadzono możliwość zawarcia porozumienia zbiorowego z przedstawicielami załogi, na podstawie którego można osiągnąć skutek wyłączenia doby pracowniczej. Rozwiązanie takie przewiduje art. 140[1] § 1 KP, zgodnie z którym rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy. W takim przypadku wykonywanie pracy zgodnie z ww. rozkładem nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynków dobowego i tygodniowego, a co ważniejsze ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.

Zatem pracodawcy, którzy mają problem z planowaniem czasu pracy ze względu na dobę pracowniczą powinni pomyśleć o uelastycznieniu swoich przepisów wewnątrzzakładowych i porozumieć się ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami załogi w kwestii wyłączenia stosowania doby pracowniczej. Dzięki temu pracownik będzie mógł mieć zaplanowaną pracę w poniedziałek od 10.00, we wtorek od 8.00, a w środę od 7.00 i nie będzie tu żadnego naruszenia przepisów o czasie pracy.

Czy naruszenie doby pracowniczej zawsze oznacza nadgodziny?

Naruszenie doby pracowniczej, czyli ponowne rozpoczęcie pracy w tej samej dobie pracowniczej nie oznacza z automatu powstania godzin nadliczbowych, gdyż obowiązuje w tym przypadku ogólna definicja pracy w nadgodzinach. A zatem nadgodziny powstaną tylko, jeśli na skutek przełamania doby pracowniczej zostanie jednocześnie przekroczona 8-godzinna norma dobowa czasu pracy. Jeśli więc przykładowo pracownik miał zaplanowaną pracę w poniedziałek od 12.00 do 18.00, a we wtorek od 12.00 do 20.00 i został wezwany do pracy we wtorek o 2 godziny wcześniej, czyli na godzinę 10.00, to w poniedziałkowej dobie pracowniczej praca trwała w sumie 8 godzin (6 planowanych i 2 dodatkowe), a zatem nie powstały nadgodziny dobowe. Taka dodatkowa praca może jednak stać się w przyszłości nadgodziną średniotygodniową, czemu poświęcony zostanie odrębny tekst na blogu.

Jaka jest relacja doby pracowniczej i soboty?

Czasami dodatkowa praca zlecana pracownikowi w wolną od pracy sobotę może jeszcze pokrywać się z piątkową dobą pracowniczą i wtedy powinna być ona zarejestrowana zgodnie z dobą pracowniczą jako praca w dobie piątkowej, mimo że kalendarzowo miała ona miejsce już w sobotę. Przykładowo jeśli pracownik w piątek miał drugą zmianę i pracował od 14.00 do 22.00 a w sobotę wezwano go do pracy od 12.00 do 16.00, to pierwsze 2 godziny dodatkowej pracy powinny zostać zarejestrowane jako praca w dobie piątkowej, a zatem jako praca w sobotę powinny zostać zarejestrowane tylko 2, a nie 4 godziny.

Czy doba pracownicza obowiązuje na przełomie okresów rozliczeniowych?

Pojęcie doby pracowniczej jest nadrzędne w stosunku do rozumienia miesiąca kalendarzowego, czy też okresu rozliczeniowego i może spowodować zaliczenie dodatkowej pracy do wcześniejszego miesiąca lub okresu rozliczeniowego. Jeśli rozważymy sytuację, w której pracodawca stosuje 1-miesięczne okresy rozliczeniowe i 30 września pracownik pracował na 2-giej zmianie, czyli od 14.00 do 22.00, to oznacza to w praktyce, że doba pracownicza zakończy się w dniu 1 października o godzinie 14.00. Zatem wezwanie do pracy w dniu 1 października przed godziną 14.00 oznaczałoby nadgodziny, które powinny być zaliczone do września i rozliczone z wrześniowym wynagrodzeniem za pracę, gdyby były rekompensowane finansowo. Dokładnie rzecz ujmując powinny one zostać zaewidencjonowane do dnia 30 września.

Rozliczenie nadgodzin w służbie cywilnej – stanowisko KPRM

Rozliczenie nadgodzin w służbie cywilnej: od 1 stycznia 2024 roku możliwa jest wypłata wynagrodzenia pracownikom służby cywilnej  za pracę w godzinach nadliczbowych. Dodatkowe wynagrodzenie (lub czas wolny w tym samym wymiarze) przysługuje za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych oraz w godzinach nadliczbowych w porze nocnej. Decyzję, w jakiej formie zostanie udzielona rekompensata za pracę w godzinach (czas wolny czy dodatkowe wynagrodzenie) podejmuje dyrektor generalny urzędu.

W sprawie obliczania wynagrodzenia za nadgodziny w korpusie służby cywilnej stanowisko w dniu 17 lipca 2024 roku zajęła Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, która potwierdziła, że wynagrodzenie za godziny nadliczbowe ustala się na podstawie godzinowej stawki wynagrodzenia które przysługuje w danym miesiącu, a do jego obliczenia należy przyjąć wszystkie składniki wynagrodzenia przyjęte w ustawie o służbie cywilnej – zgodnie z art. 85 ustawy o służbie cywilnej.

Na zdjęciu kobieta w białej koszuli i rozpuszczonych włosach, który siedzi przy biurku przed laptopem. Najprawdopodobniej kobieta pracuje w służbie cywilnej i wykonuje swoją pracę poza jej godzinami, ponieważ jest sama i jest ciemno. W tle widać inne biurka i kilka zapalonych lamp.

Oznacza to, że w przypadku pracownika służby cywilnej będzie to wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatek za wieloletnią pracę w służbie cywilnej, w przypadku urzędnika służby cywilnej – wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za wieloletnią pracę w służbie cywilnej oraz dodatek służby cywilnej z tytułu posiadanego stopnia służbowego, a w przypadku osoby zajmującej wyższe stanowisko w służbie cywilnej – wynagrodzenie zasadnicze, dodatek funkcyjny oraz dodatek za wieloletnią pracę w służbie cywilnej.

Artykuł 97 i 97 a ustawy pozwala na rekompensatę nadgodzin, uzależniając jednak uprawnienia od statusu pracowniczego, czyli:

  • pracownikowi służby cywilnej za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje czas wolny w tym samym wymiarze albo wynagrodzenie;
  • urzędnikowi służby cywilnej za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną w porze nocnej przysługuje czas wolny w tym samym wymiarze albo wynagrodzenie;
  • urzędnikowi służby cywilnej, do którego jest stosowany system czasu pracy inny niż system weekendowy (w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta) za pracę w niedzielę przysługuje dzień wolny od pracy w najbliższym tygodniu, a za pracę w święto inny dzień wolny albo wynagrodzenie za czas przepracowany w tych dniach
  • osobie, która zajmuje wyższe stanowisko w służbie cywilnej (z wyłączeniem dyrektora generalnego urzędu i kierownika urzędu) za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną na polecenie przełożonego (w porze nocnej, dniu wolnym wynikającym z rozkładu czasu pracy oraz niedzielę i święto albo w dniu wolnym udzielonym w zamian za pracę w niedzielę i święto) przysługuje czas wolny w tym samym wymiarze albo wynagrodzenie.

KPRM potwierdziła w swoim stanowisku, że wobec żadnego członka korpusu służby cywilnej nie ma podstaw prawnych by stosować przepisy kodeksu pracy w zakresie rozliczania czasu pracy w godzinach nadliczbowych.

Jeżeli chodzi o termin wypłaty wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach, to KPRM w lipcowym stanowisku wskazuje, że rozliczenie nadgodzin w służbie cywilnej w formie wypłaty powinno nastąpić niezwłocznie, natomiast rekompensata wolnym czasem powinna nastąpić w najszybszym możliwym terminie lub na wniosek pracownika bezpośrednio przed lub po urlopie wypoczynkowym. W tym przypadku jest to więc tylko wskazówka, że może to nastąpić w trakcie kolejnego okresu rozliczeniowego czasu pracy.

 

Dziękujemy za zgłoszenie!

Skontaktujemy się z Tobą, aby ustalić szczegóły.